Schrijvers zijn een beetje als goden. Ze geven leven aan karakters en begeleiden ze gedurende hun levens. Ze roepen obstakels in het leven en knippen soms genadeloos levensdraden door. Dat niet alleen, soms bouwen ze geheel eigenhandig huizen, steden of zelfs heuse werelden! Alleen met woorden uiteraard, maar toch…
Worldbuilding. Het is een term waar veel schrijvers tegenwoordig niet meer omheen kunnen, zeker niet in de fantasy en science fiction genres. Maar wat betekent het precies?
Wat is worldbuilding?
Worldbuilding, wederom zo’n Engels leenwoord dat in de afgelopen jaren steeds meer aan populariteit heeft gewonnen. Als we het zouden vertalen, komen we uit op zoiets als ‘wereldbouw’, wat al vrij veel verklapt over de betekenis. Echter, de gangbare definitie voegt daar een essentiële nuance aan toe:
“The art of creating a new fictional world”
Worldbuilding is dus een kunstvorm op zich, waarbij een fictieve wereld gecreëerd wordt. Dit betreft niet alleen geografie en het tekenen van kaarten, maar ook alles wat betrekking heeft tot de inwoners van zo’n wereld. Flora en fauna, verschillende culturen, geschiedenis, economie, normen en waarden, (kunst)talen etc.
Het proces van ‘wereldbouw’ is vaak onderdeel van media waarin een verhaal verteld wordt, variërende van boeken en films tot computerspellen, rollenspellen en podcasts. Worldbuilding dient in deze gevallen ter verrijking van het verhaal en de karakters. Echter, het is ook prima mogelijk om worldbuilding op zichzelf als kunst te beoefenen.
Gezien de doorgaans grootschalige en fictieve aard van worldbuilding, speelt het met name een rol in de genres fantasy en science fiction. Midden-Aarde van J.R.R. Tolkiens ‘The Lord of the Rings’, is een bekend voorbeeld van het eindproduct van worldbuilding.
Worldbuilding en setting?
Goed, bij worldbuilding wordt een wereld tot leven geroepen. In de meeste gevallen wordt deze wereld door schrijvers gebruikt om een verhaal in te vertellen. Betekent dit dat de worldbuilding in een verhaal hetzelfde is als het creëren van een setting?
De term ‘setting’ zal voor de meeste verhalenliefhebbers een bekende term zijn. Van Dale definieert het als: ‘omstandigheden waaronder iets gebeurd’. Kort door de bocht: het waar en wanneer. Het geeft de karakters een podium voor interactie. Het beïnvloedt de sfeer van het verhaal en biedt misschien zelfs obstakels die door de karakters overwonnen moeten worden. In zekere zin is de setting soms een karakter op zich…
Er is zeker een overlap tussen worldbuilding en setting. Bij het bouwen van een goede, levendige setting zijn vergelijkbare vaardigheden nodig als bij het bouwen van een goede, levendige wereld. Er valt echter een subtiele scheidslijn te trekken als we kijken naar de schaal waarop we te werk gaan.
Een setting biedt per scène precies genoeg informatie om te begrijpen wat er op dat moment gaande is in het verhaal. Worldbuilding is eerder de overkoepelende structuur waar het verhaal aan vast hangt. Worldbuilding beïnvloedt zowel het verhaal als de karakters en de setting, maar lang niet alle aspecten die je tijdens je worldbuilding bedacht hebt, zullen in het verhaal altijd expliciet in beeld komen.
De setting kan simpelweg zoiets als een slaapkamer zijn, zoals in mijn kortverhaal De Bekroning. Een slaapkamer is een kamer die altijd dezelfde eigenschappen zal hebben. Het is bedoeld als plek om te slapen. De worldbuilding is wat bepaalt hoe de slaapkamer precies is ingericht en hoe mensen het in het alledaagse leven gebruiken.
Waar is worldbuilding goed voor?
Een wereld bouwen is leuk en aardig, maar wat heb je er eigenlijk aan? In de context van schrijfwerk kan worldbuilding een groot verschil maken tussen een saai en uitgekauwd verhaal en een origineel meesterwerk.
Worldbuilding op de schaal waarop het in fantasy en science fiction voorkomt, versterkt het escapisme dat deze genres bieden. De samenlevingen, natuurwetten en het alledaagse in deze werelden zijn zo anders, dat we de sores van onze eigen leven even kunnen vergeten. Ironisch genoeg zijn deze gebouwde werelden tegelijkertijd bij uitstek zeer geschikt om met andere ogen naar onze eigen wereld te kijken. Als de held in het verhaal de tiran van een dystopische wereld omverwerpt, kunnen we dat natuurlijk alleen maar toejuichen. Maar in hoeverre verschilt onze wereld van die dystopie? Kunnen we onszelf gelukkig prijzen met ons veilige en comfortabele bestaan? Of zijn er slechts een paar ongelukkige omstandigheden nodig om ons in een soortgelijke situatie als de held te doen belanden?
Overigens, zoals onder het kopje over ‘setting’ hopelijk ook duidelijk is geworden, is worldbuilding erg waardevol voor de immersie van een verhaal. Een goed uitgedachte wereld versterkt de motieven van karakters en de impact van de setting. Wat dat betreft is worldbuilding niet uitsluitend onderdeel van genres als fantasy en science fiction. Als je een historisch verhaal schrijft, dien je net zozeer een gedetailleerde wereld met authentieke regels te creëren. Immers, de wereld van eeuwen geleden verschilt zeer van onze huidige wereld. Historische bronnen kunnen je hooguit een eindje op weg helpen, voordat je zelf de gaten op moet vullen. Hetzelfde geldt voor wanneer je een fictief dorp in het heden bedenkt. Of, op nog kleinere schaal, simpelweg een huis. Je kunt veel van de onze aardse regels overnemen, maar uiteindelijk moet je zelf gaan ‘bouwen’.
Slotgedachten
God creëerde onze wereld in zeven dagen. De gemiddelde schrijver zal daar waarschijnlijk veel meer tijd aan kwijt zijn. Er zijn veel aspecten om op te letten als je aan het wereldbouwen slaat. In latere blogs hoop ik ze allemaal aan bod te laten komen. Om echter alvast een tipje van de sluier op te lichten: bij worldbuilding draait het vooral om research. Deze research is tijdrovend, maar het resultaat loont altijd.
Aangezien worldbuilding een kunst op zich is, kan het verleidelijk zijn jezelf in dit proces te verliezen en nooit aan een verhaal toe te komen. Als het je gelukkig maakt, is dat uiteraard prima, maar houd het in gedachten. Wanneer de worldbuilding enkel ter ondersteuning van een verhaal dient, kun je het best aan de lezer overlaten om zelf wat gaten op te vullen.
Kijk naar onze wereld en vraag je af of alles logisch is. Zoniet, dan kunnen schrijvers ook wel af en toe een steekje laten vallen…